Xaveriuscollege meet binnenluchtkwaliteit

Hoeveel vrijer ademen is het in de ene klas dan in de andere? Tijdens een proefproject rond Zuivere Lucht zette het Xaveriuscollege in Antwerpen twee intensieve onderzoeken op rond de binnenluchtkwaliteit… en de beste manieren om klaslokalen en zalen te luchten.

  • Scholen
  • -

Het Xaveriuscollege is een grote scholengemeenschap met bijna 1700 leerlingen, van kleuters tot jongvolwassenen. De school ligt in de buurt van de Antwerpse Ring, de E313 en de Stenenbrug, maar is gelukkig ook vrij goed afgeschermd van die verkeersaders. Heel wat gebouwen liggen niet aan de straatkant, maar zijn omgeven door woningen. De schoolgangen liggen aan de straatkant, de lokalen kijken uit op de speelplaats of de binnentuin. Die situatie brachten de leerlingen ecologie in kaart met een luchtkwaliteitsscan. Van 2019 tot 2021 deden de leerlingen verschillende binnenluchtmetingen in klaslokalen en zalen, en metingen van de buitenlucht rondom de school. Eind 2020 vertaalden ze hun eerste onderzoeksresultaten in een wervende projectfilm.

Waar is het gezond ademen op school?

'First things first' dus in het Xaveriuscollege. Meer inzicht in de binnenluchtkwaliteit is belangrijk. Want ramen en deuren zoveel mogelijk gesloten houden, is een manier om verontreinigde buitenlucht (fijn stof en stikstofdioxide) te weren. Maar niét luchten heeft nadelen, zoals meer CO₂ en meer chemische stoffen van ongezonde materialen in de school zelf. Om hier een zicht op te krijgen en om te leren of er toch op een gezonde manier gelucht kan worden, werden in enkele grote zalen en klaslokalen de concentraties CO₂, fijn stof, stikstofdioxide en vluchtige organische stoffen gemeten. 

“In vier grote zalen stelden we speciale sensorboxen op,” legt leerkracht ecologie Hans Gooris uit. “De ene zaal kunnen we al beter luchten dan de andere. In december 2019 werden de ruimtes gebruikt als examenzalen. Er waren telkens 50 tot 250 leerlingen en toezichters enkele uren samen. Afhankelijk van het tijdstip waarop we gemeten hebben, waren er meer of minder leerlingen aanwezig.” Vooraf formuleerde het projectteam per zaal een hypothese over de luchtkwaliteit. Op basis van de meetresultaten kon het team dan bekijken hoe de luchtkwaliteit in de zalen, klaslokalen (en ook de lerarenkamer) verbeterd kon worden.

(Lees verder onder de afbeelding)

Aandachtsproef schudt leerlingen wakker

Verslappende aandacht? Concentratieprobleem? Het zou wel eens een gevolg kunnen zijn van te weinig zuurstof (en dus teveel CO₂) in de klas. Goed luchten is dan de boodschap, op voorwaarde dat de buitenlucht gezond genoeg is. Maar daar zijn veel leerlingen zich niet van bewust.

Daarom werd een vergelijkend onderzoek opgezet waarbij leerlingen op verschillende tijdstippen en locaties een werkblad met pittige vraagstukjes invullen. De hypothese: leerlingen in een goed geventileerd lokaal scoren beter. De leerlingen ecologie en onderzoekscompetentie van het vijfde en zesde jaar van het middelbaar onderwijs voerden de onderzoekjes uit in het laatste jaar van de basisschool en in het eerste middelbaar. 

Conclusie: in de slecht geventileerde lokalen gingen de CO2-concentraties al snel boven 1500 deeltjes per miljoen (ppm). Dat had een duidelijk effect op het concentratievermogen van de leerlingen: in een slecht gelucht lokaal maakten de leerlingen niet alleen 10% meer fouten maar werkten ze ook bijna 20% trager.
Op basis van hun onderzoek formuleerden de leerlingen een aantal aanbevelingen om de CO2-concentratie zoveel mogelijk te beperken en de leerlingen genoeg frisse lucht te geven:

  • Laat leerlingen regelmatig naar buiten gaan (‘weer of geen weer’).
  • Zorg dat in elke klas altijd minstens één raam open staat.
  • Zet tijdens de pauzes alle ramen open.

Van droge onderzoeksresultaten naar een wervende projectfilm

Communicatie is van groot belang om draagvlak te creëren, zowel op school als daarbuiten. Dankzij een dynamoPROJECT van Cultuurkuur en met filmeducatie.be als partner konden de leerlingen hun onderzoeksresultaten verfilmen. Op die manier werden de leerlingen niet enkel uitgedaagd om na te denken over de resultaten, maar ook over hoe ze die konden vertellen aan medeleerlingen, ouders, leerkrachten en de buurt. Uiteraard blijft de informatie uit een filmpje veel beter hangen dan een droog onderzoeksrapport. Op de website van Cultuurkuur kan je meer lezen over de filmervaringen van het Xaveriuscollege.

Bekijk hier het filmpje van het Xaveriuscollege

De leerlingen legden hun ervaringen vast in een mooie projectfilm.

Bekijk het filmpje 

Het projectteam verstuurde ook een enquête naar leerlingen, leerkrachten en ouders om te peilen naar hun mening over wat de school zélf al weet of vermoedt over de luchtkwaliteit in en rond de school. “De enquête werd opgesteld door de leerlingen en opgevolgd door de leerkracht humane wetenschappen die ervaring heeft met het opstellen en verwerken van enquêtes,” zegt Hans Gooris. “We wilden drie dingen te weten komen. Eén: hoe verplaatsen leerlingen zich naar school? Twee: welke route gebruiken ze - langs deze routes hebben we intussen zelfgebouwde fijnstofsensoren van Luchtpijp gehangen. En drie: zijn onze leerlingen zich bewust van de luchtkwaliteit? Dat was belangrijk voor het verder uitwerken van ons communicatieluik. Over die mate van bewustzijn bevragen we echt iedereen, want we denken dat daar nog werk aan de winkel is.”

Iets fout of onduidelijk in dit artikel

Laat het ons weten